आजच्या विद्यार्थ्यांना समुपदेशनाची गरज का आहे, त्यांच्या समस्या कोणत्या आहेत आणि समुपदेशनामुळे त्यांना कशा प्रकारे मदत होते, हे जाणून घेऊ. आजच्या शालेय व महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांचे जीवन अनेक प्रकारे गुंतागुंतीचे झाले आहे. पूर्वीच्या पिढीच्या तुलनेत त्यांना खूप जास्त ताणतणावांना सामोरे जावे लागते. या ताणतणावांमध्ये शैक्षणिकच नव्हे, तर सामाजिक, भावनिक व मानसिक आरोग्याच्या समस्यादेखील समाविष्ट आहेत. त्यामुळे या समस्या समजून घेण्यासाठी व त्यातून बाहेर पडण्यासाठी त्यांना व्यावसायिक मदतीची गरज असते, जी समुपदेशनाद्वारे मिळते.

आजच्या विद्यार्थ्यांसमोरील काही प्रमुख समस्या खालीलप्रमाणे आहेत:

शैक्षणिक ताण : परीक्षेचा ताण, चांगले गुण मिळविण्याचा दबाव, करिअर निवडीचा गोंधळ आणि वाढती स्पर्धा यामुळे विद्यार्थी प्रचंड तणावाखाली असतात.

मानसिक आरोग्य समस्या : नैराश्य (ऊशिीशीीळेप), चिंता (अपुळशीूं), एकाग्रतेचा अभाव, कमी आत्मविश्‍वास आणि सतत भीतीची भावना यांसारख्या मानसिक समस्या आज काल खूप सामान्य झाल्या आहेत.

सामाजिक आणि नातेसंबंधातील समस्या : मित्र-मैत्रिणी, कुटुंबीय आणि शिक्षक यांच्यासोबतचे नातेसंबंध बिघडल्यामुळे निर्माण होणार्‍या समस्या.

तंत्रज्ञानाचा अतिवापर : मोबाईल, इंटरनेट आणि सोशल मीडियाच्या अतिवापरामुळे विद्यार्थ्यांचे लक्ष विचलित होते, ज्यामुळे त्यांची एकाग्रता कमी होते आणि ते एकाकीपणा (ङेपशश्रळपशीी) अनुभवू लागतात.

पालकांकडून वाढलेल्या अपेक्षा : अनेकदा पालक आपल्या मुलांकडून खूप जास्त अपेक्षा ठेवतात, ज्यामुळे मुलांवर अनावश्यक दबाव येतो.

समुपदेशन हे केवळ समस्या सोडवण्याचे एक साधन नाही, तर ते विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासाला मदत करणारे एक प्रभावी माध्यम आहे.

भावनिक आधार : समुपदेशक विद्यार्थ्यांना त्यांच्या भावना मोकळेपणाने व्यक्त करण्यासाठी सुरक्षित जागा देतात. यामुळे मुलांना भावनिक आधार मिळतो आणि ते एकटेपणा अनुभवत नाहीत.

समस्या समजून घेणे : समुपदेशक विद्यार्थ्यांच्या समस्यांचे मूळ कारण शोधण्यास मदत करतात, ज्यामुळे विद्यार्थी स्वतःच्या अडचणी अधिक चांगल्या प्रकारे समजू शकतात.

आत्मविश्‍वास वाढविणे : समुपदेशनामुळे विद्यार्थ्यांना त्यांच्यातील चांगल्या गुणांची जाणीव होते, ज्यामुळे त्यांचा आत्मविश्‍वास वाढतो आणि ते अधिक सकारात्मक बनतात.

योग्य निर्णय घेणे : करिअर निवड किंवा इतर महत्त्वाचे निर्णय घेताना गोंधळ असल्यास, समुपदेशक योग्य मार्गदर्शन करतात.

तणाव व्यवस्थापन : समुपदेशक विद्यार्थ्यांना ताणतणाव आणि चिंता हाताळण्यासाठी प्रभावी तंत्रे शिकवितात, जसे की श्‍वास घेण्याचे व्यायाम, मेडिटेशन (चशवळींरींळेप) आणि वेळेचे नियोजन (ढळाश चरपरसशाशपीं).

पालक हे मुलांचे पहिले आणि सर्वांत महत्त्वाचे समुपदेशक असतात. त्यांनी मुलांशी मोकळेपणाने संवाद साधणे खूप महत्त्वाचे आहे.

ऐकून घ्या : मुलांनी काही सांगितले, तर त्यांना मध्येच न थांबविता त्यांचे पूर्ण ऐकून घ्या.

* न्याय देऊ नका : मुलांच्या भावनांना किंवा विचारांना लगेच चांगले-वाईट ठरवू नका.

* सकारात्मक राहा : नकारात्मक प्रतिक्रिया देण्याऐवजी मुलांना प्रोत्साहित करा.

* जर तुमच्या मुलाच्या वागण्यात अचानक बदल दिसला, जसे की तो खूप शांत झाला असेल किंवा चिडचिडा झाला असेल.

* जर त्याला अभ्यासात किंवा इतर कामांमध्ये रस वाटत नसेल.

* जर त्याला मित्र-मैत्रिणी किंवा कुटुंबीयांपासून दूर राहणे पसंत असेल.

* जेव्हा मुलगा किंवा मुलगी स्वतःहून मदतीची मागणी करेल.

* नियमितपणे मुलांशी संवाद साधा. दिवसातून काही वेळ तरी त्यांच्यासाठी नक्की काढा.

* जर एखादी मोठी समस्या असेल, तर व्यावसायिक समुपदेशकाची मदत घेणे योग्य राहील.

समुपदेशनामुळे मुलामुलींमध्ये काय बदल होतात?

समुपदेशनानंतर मुलामुलींमध्ये खालील सकारात्मक बदल दिसून येतात :-

* वागणुकीत सुधारणा : मुलांचा चिडचिडेपणा कमी होतो, ते अधिक शांत आणि संयमी होतात.

* आत्मविश्‍वास वाढतो : स्वतःबद्दलची सकारात्मक भावना निर्माण होते, ज्यामुळे ते अधिक आत्मविश्‍वासाने वावरतात.

* भावनात्मक परिपक्वता : ते स्वतःच्या भावना अधिक चांगल्या प्रकारे समजू शकतात आणि त्यांना योग्यरित्या व्यक्त करू शकतात.

* चांगले नातेसंबंध : ते मित्र-मैत्रिणी, पालक आणि शिक्षकांशी अधिक चांगल्या प्रकारे संवाद साधू लागतात, ज्यामुळे त्यांचे नातेसंबंध सुधारतात.

* शैक्षणिक कामगिरीत सुधारणा : तणाव कमी झाल्यामुळे त्यांची एकाग्रता वाढते आणि याचा सकारात्मक परिणाम त्यांच्या शैक्षणिक कामगिरीवर दिसून येतो.

थोडक्यात, समुपदेशन हे विद्यार्थ्यांसाठी केवळ एक गरज नसून, एक सशक्त माध्यम आहे, जे त्यांना वर्तमान आणि भविष्यातील आव्हानांना सामोरे जाण्यासाठी तयार करते.