आतापर्यंत सापडलेल्या सर्वात लांब सापाचे अवशेष गुजरातमधीलकच्छ जिल्ह्यात सापडले आहेत. वासुकी इंडिकस असे या सापाच्या प्रजातीचे नाव आहे. याचा शोध आयआयटी-रुरकी येथील शास्त्रज्ञांनी लावला होता आणि अलीकडेच तो महाकाय साप म्हणून पुष्टी केली होती. संशोधकांना सापाच्या पाठीच्या 27 हाडांचा शोध लागला आहे. हा संशोधन अहवाल नुकताच 'सायंटिफिक रिपोर्ट्स' या जर्नलमध्ये प्रकाशित झाला आहे.

भगवान शंकराच्या गळ्याभोवती गुंडाळलेल्या नागावरून 'वासुकी' हे नाव पडले आहे. त्याला सापांचा राजा म्हटले जायचे. त्याचवेळी 'इंडिकस' या शब्दाचा अर्थ 'भारताचा' असा होतो. शास्त्रज्ञांच्या मते हा साप फक्त भारतातच आढळला होता. आता नामशेष झालेला हा साप जगातील सर्वात लांब सापांपैकी एक होता.

वासुकी नागाची लांबी 11-15 मीटर (सुमारे 50 फूट) आणि त्याचे वजन 1 टन (1000 किलो) असते. याचा अर्थ 6 मीटर ॲनाकोंडा आणि अजगर याच्या तुलनेत काहीच नव्हते. शास्त्रज्ञांचा असाही अंदाज आहे की तो ॲनाकोंडा सापासारखा संथ रांगणारा शिकारी असावा. इंडिकस हा आता नामशेष झालेल्या मॅडसोइडे कुटुंबाचा एक भाग आहे, जो आफ्रिका, युरोप आणि भारतासह विस्तृत भूगोलात राहत होता. हा साप 5 ते 6 कोटी वर्षांपूर्वी सापडला होता.

रुरकी-आधारित IIT च्या शास्त्रज्ञांना 2005 मध्ये कच्छमधील एका कोळशाच्या खाणीत 27 मोठे सांगाड्याचे तुकडे सापडले होते. यातील काही हाडे एकमेकांशी जोडलेली होती. तेव्हापासून आजतागायत हे जीवाश्म एखाद्या महाकाय मगरीसारख्या प्राण्याचे अवशेष मानले जात होते. पण प्रदीर्घ संशोधनानंतर शास्त्रज्ञांनी आता उघडकीस आणले आहे की प्रत्यक्षात तो जगातील सर्वात मोठा सापांपैकी एक होता. हा तोच साप आहे ज्याचा समुद्रमंथनात उल्लेख आहे. या सापाच्या साहाय्याने मंदार पर्वत क्षीरसागरात मंथनाच्या चाकाप्रमाणे फिरवला. यानंतर समुद्रातून अमृत आणि हलाहल विषासह 14 रत्ने निघाली.

भगवान शिवाने हे हलाहल विष प्याले. धार्मिक ग्रंथांमध्ये समुद्रमंथनाचे तपशीलवार वर्णन केले आहे. असे म्हणतात की जेव्हा राजा बली तिन्ही जगाचा स्वामी झाला. त्या वेळी, स्वर्गीय देव इंद्रासह सर्व देव आणि ऋषींनी भगवान विष्णूला तिन्ही लोकांचे रक्षण करण्यासाठी प्रार्थना केली. तेव्हा भगवान विष्णूंनी त्याला समुद्रमंथन करण्याची युक्ती दिली. भगवान नारायण म्हणाले की, समुद्रमंथन केल्याने अमृत मिळेल, जे पिऊन तुम्ही देव अमर व्हाल.