उद्या भारताचा 78 वा स्वातंत्र्यदिन आहे. या स्वातंत्र्यदिनाची मोठी तयारी गेली कित्येक दिवसापासून पाहायला मिळत आहे. रस्त्यावर, चौकाचौकात आणि बाजारात आपला राष्ट्रध्वज विकताना लोक दिसत आहे. अनेक लोक गाडीमध्ये देशभक्तीच्या भावनेनं तिरंगा लावतात. आपण देखील अनेक गाड्यांवर ध्वज लावलेले पाहतो. स्वातंत्र्यदिनी लोक अनेकदा त्यांच्या दुचाकी किंवा कारवर तिरंगा लावतात. परंतु प्रत्येकाला हे करण्याची परवानगी नाही. भारतीय ध्वज संहिता, 2002 नुसार, केवळ काही लोकांना त्यांच्या वाहनांवर तिरंगा फडकवण्याचा कायदेशीर अधिकार आहे.
वाहनावर तिरंगा लावण्याची कोणाला आहे परवानगी?
वाहनावर राष्ट्रध्वज कोण लावू शकतो भारतीय ध्वज संहिता, 2002 च्या परिच्छेद 3.44 नुसार, मोटारगाड्यांवर राष्ट्रीय ध्वज लावण्याचा विशेषाधिकार फक्त खालील व्यक्तींसाठी मर्यादित आहे-
- राष्ट्रपती
- उपाध्यक्ष
- राज्यपाल आणि लेफ्टनंट गव्हर्नर
- भारतीय मिशन पोस्टचे प्रमुख
- पंतप्रधान
- कॅबिनेट मंत्री, राज्यमंत्री आणि केंद्राचे उपमंत्री
- राज्य किंवा केंद्रशासित प्रदेशाचे मुख्यमंत्री आणि कॅबिनेट मंत्री
- भारताचे सरन्यायाधीश
- सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश
- उच्च न्यायालयांचे मुख्य न्यायाधीश
- उच्च न्यायालयांचे न्यायाधीश
नियम मोडल्यास काय शिक्षा?
नागरिकांना घरात तिरंगा फडकवण्याचे किंवा हातात झेंडा घेऊन चालण्याचे स्वातंत्र्य आहे. परंतु खाजगी वाहनांवर झेंडे लावणे हा कायद्याने गुन्हा आहे. यामध्ये कोणी दोषी आढळल्यास त्याच्यावर राष्ट्रीय सन्मानाचा अपमान प्रतिबंधक कायदा 1971 अंतर्गत कारवाई केली जाऊ शकते. यानुसार, राष्ट्रध्वज, राज्यघटना आणि राष्ट्रगीत यांसारख्या भारताच्या राष्ट्रीय चिन्हांचा अपमान केल्यास, एखाद्या व्यक्तीला 3 वर्षांपर्यंत कारावास किंवा दंड किंवा दोन्ही शिक्षा होऊ शकतात.
काय आहेत सर्वोच्च न्यायालयाचे आदेश?
2004 मधील जिंदाल प्रकरणाच्या सुनावणीदरम्यान सुप्रीम कोर्टानं महत्त्वपूर्ण आदेश दिले होते. या आदेशानुसार प्रत्येक भारतीयाला तिरंगा फडकविण्याचा अधिकार आहे. मात्र गाडीवर तिरंगा लावण्याचा अधिकार सगळ्यांना देण्यात आलेला नाही. फार कमी मान्यवरांना दिला आहे. 2004 पूर्वी सरकारी विभाग, कार्यालये आणि शैक्षणिक संस्थांवर तिरंगा लावण्याची परवानगी होती. त्यामुळे सर्वोच्च न्यायालयाच्या या आदेशानंतर प्रत्येक भारतीयाला तिरंगा फडकविण्याची परवानगी मिळाली. मात्र अजूनही सर्वसामान्य व्यक्ती आपल्या गाडीवर तिरंगा लावू शकत नाही.
